Vanille groeit op orchideeën en wordt geteeld in een regeneratieve gemengde landbouwmethode. In Oeganda wordt het voornamelijk geteeld met groene bananen (matooke). Het kweken en verwerken van de specerij is tijd- en arbeidsintensief, omdat elke individuele orchidee met de hand moet worden bestoven op de dag dat de bloem opengaat.
De Vanille Orchidee is vermoedelijk ontstaan in Mexico. Daar wordt de orchidee bij aankomst op natuurlijke wijze bestoven door een speciaal soort bij; de Melipona-bij. Maar, zoals u wellicht weet, zijn er nu vele andere landen die vanille op grote schaal commercieel produceren; dit zijn onder andere Tahiti, Hawaï, Indonesië, Madagaskar en Papoea-Nieuw-Guinea. Op deze andere locaties, en ook in sommige in Mexico, worden de orchideeën met de hand bestoven.
In dit artikel leggen we het verschil uit tussen handbestuiving en bijenbestuiving, en bespreken we in detail waarom, wanneer en hoe het proces precies werkt.
Waarom bestuiven landen vanilleplanten met de hand?
Het voortbestaan van de vanille is grotendeels te danken aan de dappere inspanningen van de Melipona-bij. Het is de enige bekende bij die de vanille orchidee kan bestuiven. De bloemen van de vanille-orchidee zijn tweeslachtig, wat betekent dat ze zowel vrouwelijke als mannelijke delen bevatten. Vanwege een specifiek weefsel in de bloem dat de steel bedekt (het rostellum genoemd), is de bloem niet in staat tot zelfbestuiving.
Een andere factor om rekening mee te houden is dat het stuifmeel op een vanille-orchidee ongelooflijk moeilijk toegankelijk is. Zo kan de gewone honingbij het stuifmeel niet bereiken. Daarom was de Melipona-bij zo waardevol in zijn oorspronkelijke habitat. Tot slot: de bloem bloeit slechts één dag per jaar, en is ook maar een paar uur open.
Omdat vanille-orchideeën nu op veel plaatsen in de wereld worden gekweekt (meestal in subtropische en warme tropische klimaten), werd het noodzakelijk om een handbestuiving in te voeren. Zonder menselijke tussenkomst zouden de vanille-orchideeën zijn verdwenen en uitgestorven.
Het handbestuivingsproces voor vanille
De handbestuiving is zeer arbeidsintensief, en omdat de Melipona-bij alleen in Mexico voorkomt, is voor elk ander land waar vanille wordt verbouwd een menselijke handbestuiving nodig. Gewoonlijk vindt de handbestuiving van vanilleplanten plaats tussen oktober en januari.
Voordat we uitleggen hoe het proces van handbestuiving voor vanille werkt, laten we het hebben over waar het idee voor handbestuiving vandaan kwam. Op een afgelegen eiland in de Indische Oceaan, in het midden van de jaren 1800, creëerde een jonge man, Edmond Albuis genaamd, de techniek. Hij loste daarmee een botanisch mysterie op en bedacht een methode die vandaag de dag nog steeds wordt gebruikt.
Hoe bestuif je vanille?
Vanille-orchideeën bloeien in groepen, en ze bloeien meestal na elkaar. Een enkele orchidee kan dus de ene dag bloeien, en de volgende dag een andere, enzovoort. Maar, zoals we al zeiden, wanneer een vanille orchidee bloeit, is dat maar voor een paar uur, en slechts op één dag van het jaar. Het venster om de bloem te bestuiven is net na de eerste paar uur van de opening
Wat heb je nodig? Een simpele tandenstoker, dat is alles.
Stap 1 - Helaas moet je de prachtige bloem openscheuren. Zo kun je gemakkelijker bij de reproductieve delen van de plant komen.
Stap 2 - De tandenstoker kan in de bodem van de bloem worden gestoken en omhoog worden getrokken om de bloem te scheuren. Of je doet dit (voorzichtig) met de hand.
Stap 3 - Als het voortplantingssysteem eenmaal blootligt (ook wel de zuil genoemd), moet je het klepje en het stuifmeel vinden. In het bovenste deel dat over de klep is gevouwen (het mannelijke deel van de bloem); hier bevindt zich het stuifmeel.
Stap 4 - Om de vanillebloem met de hand te bestuiven, kun je met je tandenstoker het klepje optillen en het mannelijke deel wegvouwen, zodat het mannelijke en vrouwelijke deel van de plant contact kunnen maken. Zorg ervoor dat je alleen voorzichtig knijpt; nu heb je de bloem hopelijk met succes bestoven!
Stap 5 - Binnen 2-3 weken weet je aan het uiterlijk van de bonen of je de bloem met succes hebt bestoven. De met succes bestoven bonen zien er stevig uit, ze zwellen op en krijgen een felgroene kleur. Die welke niet bestoven werden, zullen lichtjes geel en slap worden.
Wanneer weet men dat de tijd rijp is voor handbestuiving van vanilleplanten?
De vanille-orchidee bloeit eenmaal per jaar gedurende enkele uren. U moet de bloem zo snel mogelijk bestuiven, liefst binnen de eerste uren na het opengaan.
Wat maakt het uit of een vanilleboon met de hand wordt bestoven of op natuurlijke wijze door een bij?
Zoals bij alles wat met de natuur te maken heeft, is er een krachtige kracht aan het werk. Het belangrijkste verschil tussen handbestuiving en natuurlijke bijenbestuiving is dat bijenbestuiving alleen in Mexico heeft plaatsgevonden. Daarbuiten kan het niet gebeuren. Handbestuiving is uitzonderlijk arbeidsintensief en zeer tijdgevoelig; het vereist ook constante controle gedurende een specifieke periode. Beide resulteren in hetzelfde smaakprofiel, en er zijn evenveel risico's bij bijenbestuiving als bij handbestuiving.
Bij handbestuiving wijden de werknemers zich aan het bestuiven van zoveel mogelijk bloemen binnen een optimaal tijdsbestek. Er is geen ruimte voor fouten, want een slechte bestuiving kan de oogst ernstig belemmeren.
